AKTUEL PSİKOLOJİ

Bu değişmeler kızlarda 10 yaşlarında, erkeklerde 11-12 yaşları civarında olmaktadır. Buluğ öncesi denen bu dönemde karşı cinsle ve cinsel sembollerle ilgilenme, daha kadınsı ve erkeksi tavırlar geliştirme gibi davranışlar gözlenebilir. Boyca büyümenin doruğa çıkması ile buluğa erme, hemen hemen aynı zamanda olduğundan buluğ öncesindeki ergenlerde iştah artışı görülür. Ergen adeta hızlı büyüme için gerekli olan protein ve enerjiyi depolamaktadır. Buluğdaki cinsel uyanışı ve diğer değişmeleri başlatan uyaranın ne olduğu tam olarak bilinmemektedir. İnsan vücudunda adeta bir iç saat vardır ve gerekli olgunluk mertebesine geldiğinde bazı değişiklikleri başlatmak için alarm vermektedir. Ergenlikteki cinsel gelişme kız ve erkek çocuklarda aynı zamanda ve aynı hızda olmaz.

Kızlardaki Esas Cinsel Gelişmeler: Kızlarda ergenliğe girerken görülen en önemli değişiklik adet kanamasıdır. İlk adet kanamasından yaklaşık bir yıl sonra yumurta üretimi başlar. Yaklaşık her 28 günlük dönemde yumurtalıklardan, bir yumurtacık yumurtalık kanalına bırakılır. Döllenme olmadığı sürece, kadın üreme organı içinde oluşan dokular vücuttan dışarı atılır. Bu olay adet kanaması şeklinde adlandırılır. Bu kanama dönemi ortalama olarak 6 gün devam edebilir. Kızlar bu sırada, hassas ve sinirli olabilirler. Türk kız çocuklarında ilk menstrüasyon (adet görme) yaşı ortalaması 12,4’tür ve menarş (ilk ayhali) daima boy büyüme doruğu geçtikten sonra olmaktadır.
Kızlar ilk adet kanamasından sonra bir süre düzensiz olarak kanama olurlar, bu aylar boyunca üreme yeteneği tam olarak kazanılmamıştır. Buna “ergen kısırlığı” denmektedir. İlk ayhalinin genç kızlar için çok önemli, unutulmayacak bir değişiklik olduğu belirtilmektedir.

Erkeklerdeki Esas Cinsel Gelişmeler: Erkeklerin üreme organlarındaki değişiklik ortalama olarak 13-14 yaşlarında başlar. Bu dönemde erkek üreme organı ve erbezleri (testisler) büyür, erkek üreme hücresi (sperm) üretmeye başlar.

Beden yapısındaki Gelişmeler: Kız ve erkek çocukların beden yapısındaki gelişmeleri ayrı ayrı incelemek gerekir. Kızlarda omuzlar yuvarlaklaşır, göğüs ve kalçalarda deri altına toplanan yağ miktarı artar, göğüs ve kalçalar büyür, göğüs uçları olgunlaşır. Üst sosyo ekonomik seviyedeki İstanbul kız çocuklarında meme gelişmesi 9.8 yaşlarından başlayarak ortalama 5.1 yıl sonra tamamlanmaktadır. Meme gelişmesinin başlamasından ilk adet kanamasına kadar geçen zaman 2.6 yıl olarak bildirilmektedir. Kemik büyümesinin ve kemik yaşının buluğdaki belirtilerle ilişkileri vardır. Kemik yaşı kızlarda 11, erkeklerde 12 olduktan sonra buluğ belirtileri başlamaktadır.

Erkek çocuklarda, ergenlik döneminde kızlardan farklı olarak, kol ve bacak adalelerinde bir gelişme görülür. Göğüs kafesi ve omuzlar genişler, vücut ve yüz erkeksi bir görünüm alır.

Seslerin kalınlaşması: ergende ses, çocukluktakinin aksine kalınlaşmaya başlar. Bu dönemde ergen ses tonunu ayarlayamaz, önceleri sesi çatallaşır. Daha sonra ses telleri gelişmesini tamamlar, ergenin ses tonu da olgunlaşır. Türk erkek çocuklarının ses kalınlaşmasının 13.4 yaşında olduğu bildirilmiştir.

Yüzdeki Sivilcelerin Artması: Derideki yağ bezlerinin fazla çalışması sonucu salgılanan yağlar, bez kanalını tıkar ve yüzde siyah noktalar (akneler) oluşturur. Yağ birikimi şişer ve ergenlik sivilcelerini meydana getirir. Bu dönemde görülmesi normaldir. Sıkılmaması, sık sık elle oynanmaması, yüzün temiz tutulması gerekir.

Yüzde Bıyık ve Sakalın Çıkması: Ergenlik döneminde yüzde meydana gelen belirgin değişiklik de erkek çocukta bıyık ve sakalların çıkmasıdır. Önce bıyıklar belirgin hale gelir, sonra şakak kemikleri altında sakallar görülmeye başlar. Sakal ve bıyıkların çıkmasında gençler arasında bireysel farklara bağlı olarak değişikliklere rastlanır. Aynı yaştaki iki kişinin sakal ve bıyık büyüme hızı farklı olabilir. Bu boyca ve bedence büyümede olduğu gibi, soyaçekime, salgı bezlerinin salgıladığı hormonların miktarına ve beslenmeye bağlıdır.

Vücutta Kıllanma: Ergenlik döneminin başlangıcındaki değişikliklerden biri de hipofiz bezinin salgıları ile başlayan koltukaltı ve üreme organları bölgesindeki kıllanmadır. Üreme organlarındaki kıllanma kızlarda tepesi yukarıda bir üçgen biçiminde iken, erkeklerde ters üçgen biçimindedir. Erkeklerde kıllanma ergenliğin sonlarına doğru göğse, bacak ve kollara yayılır.

Ter Bezlerinin Çalışmasının Artması: Bu dönemde koltukaltı ile kasıklarda ve vücudun diğer yerlerinde, ter bezleri çocukluk döneminden daha fazla çalışır. Sık terleme sonucu ortaya çıkan kirliliği önlemek için vücut temizliğine dikkat etmek, en az haftada bir kere su ve sabunla temizlenmek, koltukaltı ve üreme organlarındaki tüylerin, ter ve kir tutacağı için uzamadan alınması ergenlik sağlığı için gereklidir.

Vücut kokusunun belirginleşmesi: Cinsel olgunlukla beraber, vücutta herkese has bir koku belirginleşir. Bu vücut kokusunun cinsel çekicilikle bir ilişkisi vardır.

Gırtlakta kıkırdaklaşma: Hipofiz hormonunun etkisiyle, ergenlik döneminin başlangıcında, erkek çaocuklarda gırtlağın çene altına rastlayan bölgesinde bir kıkırdaklaşma görülür. Halk arasında “adem elması” denen bu boğum büyüyerek sertleşir.

Göğüslerde düğümcüklenme: Erkek ergenlerde genellikle 14-16 yaşları arasında rastlanılan göğüslerin her ikisinde veya birinde görülen ağrılı büyüme ve sertleşmelerdir. Tıp dilinde buna jinekomasti denilir. Hormon kaynaklıdır. 6 ay ile 3 yıl arasında iyileşme görülür.

Ergenlik döneminde görülen cinsel rüyalar: Özellikle erkek ergenler, artan cinsel içtepkilerinin sonucu cinsel kaynaklı rüyalar görürler. Bu rüya esnasında üretilen fazla spermler, boşalma sonucu vücudun dışına atılır. Halk dilinde “rüyalanma”, eski dilde “ihtilam olma” denilen bu olay, sebebini bilmeyen ergenler için ürkütücüdür, çeşitli tedirginlikler yaratabilir.