AKTUEL PSİKOLOJİ

Korkunun Tanımı?

Korkularımız ve fobilerimiz, yaşarken edindiğimiz deneyimlerin yanı sıra çevremizden edindiğimiz bilgilerin sonucunda da oluşabilir. Örneğin; hayatımızda köpekle ilgili hiçbir olumsuz tecrübe yaşamamış olsak bile, köpek hakkında duyduklarımız sonucunda köpek görmeye tahammül edemeyebiliriz. Gördüklerimiz, duyduklarımız, sinema, televizyon, tiyatro ve günlük konuşmalar yoluyla; korkularımızın kaynağı olan düşünceleri ister istemez büyütürüz.

Temel ve normal bir duygu olan korku, biz yetişkinlerde olduğu kadar çocuklarda da sık gözlenen bir durumdur. Çocuklar için korku gelişimin normal bir parçası olduğu kadar, büyümenin olumlu ve sağlıklı bir yönüdür. Çocuklar, korkular aracılığıyla çevrelerine uyum sağlamayı, kendilerini sıkıntıya sokan konularla baş etmeyi ve tehlikelerden kaçınmayı yaşayarak öğrenirler. Çocuklar çevreyi tanıdıkça, beden gücü ve zihin yetenekleri geliştikçe, korkularını zamanla yenmeye başlarlar. Korku, belirli ölçülerde yaşandığında, çocuklar için doğal ve sağlıklı bir süreç olsa da, sürekli ve yoğun bir şekilde yaşandığında ve hissedildiğinde gelişime zarar verdiğini de akıllardan çıkarmamak gerekir. Bu nedenle, korkuların nedenlerini en kısa zamanda saptamak ve gereken önlemleri almak çok önemlidir. Korkular, çocukların içinde bulunduğu yaş dönemine göre değişiklik göstermektedir. Bunun nedeni çocukların hayal güçlerinin, bilişsel becerilerinin ve dünyayı algılamalarının gelişmesidir.

Çocuklar hangi yaş dönemlerinde nelerden korkarlar?

0-2 yaş arası çocuklaranne ve babadan ya da bakımını yapan kişilerden ayrılmaktan, yabancılardan, seslerden, düşmekten, hayvanlardan ve böceklerden, büyük tuvaleti kullanmaktan ve banyo yapmaktan korkabilirler.
 

(Okul öncesi dönem) 2-6 yaş döneminde ki çocuklar arasında hayvan ve böceklerden korkma, canavar ve hayaletlerden korkma, karanlık, kaybolma korkusu, polis korkusu, anne-babanın ayrılması veya anne-babadan birini kaybetmekten korkma ve yatma zamanına ilişkin bazı korkular yaygın olarak görülür.
Okul çağındaki çocuklarda ayrı yaşamaktan, seslerden, yeni ortamlardan (özellikle okula başlama) korkma ve yatma zamanına ilişkin korkular; daha büyük çocuklarda ise sosyal olarak reddedilme, başkaları önünde küçük düşürülme, utandırılma korkusu, yeni durumlar ve hırsızlardan korkma yaygın olarak görülmektedir.    

Çocukların korkularıyla başa çıkma becerisini kazanması, özgüvenlerinin ve kişiliklerinin gelişmesi açısından çok önemlidir. Bu süreçte, çocuklar anne ve babalarının desteğine ihtiyaç duyarlar.

 

Korku yaşayan çocuğunuza nasıl yardımcı olursunuz?

     İlk adım çocuğunuzun yaşadığı bu korku kabul edilmeli ve ciddiye alınmalıdır. “Bunda korkacak ne var? Sen büyüdün, artık abisin, artık ablasın, bebek gibi davranıyorsun” gibi çocuğun korkusunu küçümseyen türden cümleler, çocuğun korkusunu yok etmediği gibi; onun anne ve babasına olan güvenini de yitirmesine neden olabilir.

• Çocuğun korkularını görmezden gelmek fayda sağlamayacaktır. Onun korkularını anlamaya çalışın ve çocuğunuzun yanında olduğunuzu hissettin, gösterin.
• Korkuların kısa sürede kaybolmasını beklemeyin. Bu süreç oldukça uzun sürebilir. Önemli olan kısa zamanda kaybolmuş korkular değil, tamamen kaybolmuş korkulardır.
• Çocuktan korkusunu tarif etmesini isteyin ve bu konuda onunla konuşun. Sabırla konunun üzerinde durun. Bazen bir çocuğun korkusu, biri onu dinleyince ve korktuğu durumla ilgili doğru ve yeterli bilgi verince azalabilir.
• Onun korkularının nedenlerini bulmaya çalışın. Eğer gerçekten daha önce yaşadığı olaylardan korkuyorsa (ev yangını, deprem, hırsız ya da benzeri), kendini güvende hissetmesi için böyle bir durumda neler yapılabileceğini birlikte düşünün. Örneğin; birlikte hırsız için evi güvenilir yapabilecek çözümler üretin ve uygulayın (pencere kilidi taktırmak gibi). Eğer çocuğunuzun korkuları birçok insanda bulunan korkulardan (karanlık, yükseklik, köpek korkusu...) ise bu korkuların normal olduğunu söyleyin ve korkuyu adım adım ele alın, örneğin; eğer çocuğunuz köpekten korkuyorsa;

İlk adım: ona köpeklerle ilgili güzel hikayeler okuyun,

İkinci adım: ona uysal köpeklerle ilgili film izlettirin, Üçüncü adım: uysal bir köpeği uzaktan izlettirerek zararsız olduğunu ona gösterin,

Dördüncü adım: köpekten korkmayan birinin köpeğe yaklaştığını ve okşadığını izletin, son olarak ona biraz zaman tanıyın ve yavaş yavaş yaklaşmasını sağlayın.

• Korkularına aşırı tepki vermeyin, fazla ilgi göstermeniz korkunun pekişmesine yol açabilir.
• Cesur olduğu ve korkmadığı durumları pekiştirin. Hep olumsuza odaklanmak yerine, olumluyu da alkışlayın, övün.
• Çocuğun korktuğu zamanlarda, onu kucağınıza alıp okşayabilir, yumuşak bir ses tonuyla ona bir şey olmayacağını anlatabilirsiniz. Eğer hala sakinleşmediyse onunla oyun oynayarak dikkatini başka yöne çekebilirsiniz. Böyle anlarda çocuğun kendini yalnız hissetmesine izin vermemek, en doğru yaklaşım olucaktır.
• Her durumda onun kendine olan güvenini arttıracak girişimlerde bulunun: “Sana bir konuda ihtiyacım var, bakar mısın?” ya da “Sana bir şey danışmak istiyorum.” “ Bu konuda bana bir tek sen yardımcı olabilirsin” gibi cümlelerle onu yüreklendirin.
• Aşırı korumacı davranmayın ve korktuğu her şeyden kaçınmasına izin vermeyin, ancak aynı zamanda da korktuğu şeyi yapması için zorlamayın. Unutmayın ki; çocuğunuza korktuğu her şeyden kaçınmasını öğretmek, uzun vadede yaşamını olumsuz etkileyebilir.

Hangi durumda uzman yardımı almalısınız?

• Çocuğunuzun korkuları, gelişimini veya günlük yaşamını engellemeye başladıysa,
• Yaşına ve gelişim düzeyiyle kıyaslandığında, mantık dışı bir korkusu varsa. (Örneğin; 2 yaşında bir çocuğun tuvalete oturmaktan korkması normaldir, Ancak 8 yaşında bir çocuğun tuvalete oturmaktan korkması mantık dışıdır.),
• Tüm çabalara rağmen hiçbir şekilde rahatlatılamıyorsa,
• Dikkati korkusundan uzaklaştırılamıyorsa, bir uzmana başvurmakta yarar olabilir.